Núi Chà Rang - Phú Yên

Chim bay về núi Chà Rang,
Nhớ người chí sĩ Cần Vương dựng cờ.
Chim kêu trên núi Chà Rang,
Đôi ta xa cách muôn vàn nhớ thương.

Đứng ở Quốc lộ 1A nơi xóm Gò Điều, ngó về hướng tây, ta thấy một hòn núi nối liền với nhiều hòn núi khác nhỏ hơn, nhấp nhô trùng điệp, tiếp giáp dãy Trường Sơn từ Bắc chạy vào Nam. Núi ấy là hòn Chà Rang.

Núi Chà Rang là một hòn thổ sơn nằm phía Tây Bắc thôn Trường Định, ngày nay thuộc thôn Phú Điềm, xã An Hòa - phía Đông và Nam giáp Quốc lộ 1A, phía tây giáp An Thọ, phía bắc giáp An Hiệp.

< Núi Chà Rang nhìn từ cầu Phú Điềm.

Núi không cao lắm và không có cây cây to, rừng rậm mà chỉ mọc toàn bụi chà là. Trên núi, ngày xưa ngoài giống chim tu hú không còn giống vật gì có thể làm hại người.

Chung quanh chân núi không có làng mạc, phía Bắc và phía Đông cách non cây số mới có dân cư sinh sống. Triền núi phía Đông có đất màu mỡ, mấy mươi năm gần đây dân chúng phát chồi trồng mía, bắp, đậu… từ dưới chân núi lên gần tới đỉnh.

Núi Chà Rang được biết đến bởi sự kiện tế cờ của các chí sĩ Cần Vương. Hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, sĩ phu khắp nơi dựng cờ tụ nghĩa.

Ở Mỹ Phú (xã An Hiệp huyện Tuy An) ông Lê Thành Phương cùng các sĩ phu yêu nước như Nguyễn Hào Sự, Bùi Giảng, Bùi Lương, Nguyễn Thành, Võ Thiệp, Võ Hữu Phú, Đặng Mậu Thưởng, Nguyễn Hữu Châu, Nguyễn Thành Ký… tuyển mộ hương dõng sung vào nghĩa quân.

Phong trào dấy lên rầm rộ, số người tụ nghĩa khắp nơi về ứng mộ rất đông. Ông liền cùng các bạn hữu tổ chức lễ tế cờ tại núi Chà Rang (có tài liệu nói là lễ tế cờ tổ chức tại núi Một, thôn Tân An. Song nếu tế cờ tại núi Một thì thuộc thôn Tân Định chứ không phải thôn Tân An). Sau buổi lễ tế cờ, ông Lê Thành Phương được giới sĩ phu và nghĩa quân tôn lên làm Thống soái chỉ huy nghĩa quân.